مرخصی بدون حقوق چیست و چه شرایطی دارد؟
قوانین تامین اجتماعی برای کارمندان در قانون کار به طور مفصل ذکر شده است و کلیه کارمندان و کارگران در شرکت‌های دولتی و خصوصی طرف قرارداد با تأمین اجتماعی، ذیل آن قرار می‌گیرند. آشنایی با این قوانین برای کلیه کارمندان و کارگران الزامی است تا به این ترتیب بتوانند از حقوق و تکالیف خود در محیط کار اطلاع کامل داشته باشند. بحث مرخصی به عنوان یک فصل مهم ذیل قانون کار به شمار می‌آید. یکی از انواع مرخصی در قانون کار، مرخصی بدون حقوق است که افراد می‌توانند تحت شرایط خاصی از آن استفاده کنند. در ادامه با ما همراه باشید تا در خصوص شرایط و ضوابط استفاده از مرخصی بدون حقوق بیشتر بحث و بررسی کنیم.
مرخصی بدون حقوق چیست؟
قانون کار صرفا به موضوع انواع کسورات حقوق و مزایا نمی‌پردازد؛ بلکه در بحث مرخصی نیز نکات مهمی را در بر می‌گیرد. قانون کار در کشور ما پیش‌بینی مرخصی‌های مختلفی را برای کارمندان و کارگران در نظر گرفته است. به موجب این قانون مرخصی استحقاقی برای عموم این افراد به ازای یک سال کاری برابر یک ماه است. همچنین مرخصی استعلاجی در قانون پیش‌بینی شده است، که در زمان بروز بیماری افراد می‌توانند از آن بهره‌مند گردند. مرخصی بدون حقوق نیز یکی دیگر از انواع مرخصی است که افراد در محیط کار می‌توانند از آن استفاده کنند.
مرخصی استعلاجی و استحقاقی به گونه‌ای است که افراد در آن از حقوق و مزایای متناسب با جایگاه شغلی خود بهره‌مند می‌گردند؛ اما در بحث مرخصی بدون حقوق دیگر خبری از حقوق و مزایا نیست. معمولا افراد به دلایل خانوادگی و شخصی مانند تحصیل ممکن است که در طول دوره خدمت خود در یک شرکت، تصمیم بگیرند که برای مدتی به مرخصی بروند. در چنین شرایطی اگر درخواست آن‌ها ذیل هیچ‌کدام از انواع مرخصی قرار نگیرد، می‌توانند از مرخصی بدون حقوق و دستمزد استفاده کنند.
مدت مجاز مرخصی بدون حقوق چقدر است؟
ماده ۱۶ قانون کار، مدت زمان مجاز استفاده از مرخصی بدون حقوق برای هر فرد را در طول دوره خدمت مشخص کرده است. به موجب این ماده کارگر یا کارمند در تمام مدت خدمت خود نهایتا می‌تواند ۲ سال از مرخصی بدون حقوق استفاده کند. البته در صورت اخذ مرخصی تحصیلی با ارائه مدارک مستند، امکان تمدید این مدت زمان تا ۲ سال دیگر با توافق طرفین وجود دارد.
البته ناگفته نماند که قانون صراحتا ذکر کرده است که استفاده از مرخصی بدون حقوق منوط به رضایت کارفرما است. به گونه‌ای که باید درخواست کارگر یا کارمند و همچنین موافقت کارفرما باید به صورت مکتوب و رسمی انجام گیرد.
آیا امکان بازگشت به کار بعد از اتمام دوره مرخصی بدون حقوق وجود دارد؟
عده‌ای گمان می‌کنند که در صورت درخواست مرخصی بدون حقوق برای مدت مشخص و موافقت کارفرما، عملا با پایان دوره مرخصی، قرارداد کارشان نیز ملغی می‌شود. به این معنی که با اتمام مرخصی بدون حقوق، فرآیند تسویه حساب با پرسنل در دستور کار قرار می‌گیرد. این در حالی است که قانون کار به صراحت ذکر می‌کند که به محض پایان مدت زمان مرخصی بدون حقوق توافق شده، کارگر یا کارمند حق دارد که به کار خود برگردد و کارفرما نیز موظف به پذیرش او است.
در صورت اتمام مهلت مرخصی بدون حقوق و بازگشت کارمند به محیط کار، کارفرما از پذیرش او سر باز بزند، به این ترتیب امکان پیگیری حقوقی و شکایت علیه کارفرما در دادگاه‌های ذی‌صلاح برای کارمند یا کارگر وجود دارد. در مقابل اگر بعد از اتمام مهلت مرخصی بدون حقوق، کارگر یا کارمند به محیط کار برنگردد، کارفرما می‌تواند علیه او طرح دعوا کند.
آیا مدت زمان مرخصی بدون حقوق جزء سوابق کاری افراد محاسبه می‌شود؟
ماده ۳۰ قانون مدیریت خدمات کشوری به صراحت ذکر کرده است که مدت زمان استفاده از مرخصی بدون حقوق جزء سوابق کاری افراد به شمار نمی‌آید. در نتیجه به محض وارد شدن به دوره مرخصی بدون حقوق، سابقه کاری او متوقف می‌شود و در صورت بازگشت به کار با اتمام مدت زمان مرخصی است که سابقه کار مجددا برای او لحاظ خواهد شد.
شرایط استفاده از مرخصی بدون حقوق چیست؟
چند شرط کلی از سوی قانون کار برای استفاده از مرخصی بدون حقوق برای افراد در محیط کار اعلام شده است که این شروط عبارت‌اند از:
- فرد باید از تمام مدت مرخصی استحقاقی خود استفاده کرده باشد. به عبارت دیگر اگر مانده مرخصی در طول سال داشته باشد، باید ابتدا از آن استفاده کند و در ادامه به سراغ مرخصی بدون حقوق برود. در مقاله جداگانه‌ای بررسی کرده‌ایم که مانده مرخصی چیست که برای مطالعه بیشتر می‌توانید به آن مراجعه کنید.
- فرد باید دلایل قانع‌کننده برای استفاده از مرخصی بدون حقوق ارائه کند تا به موجب آن درخواست او بررسی گردد.
- کارمند یا کارگر باید درخواست خود را به صورت رسمی به کارفرما ابلاغ کند تا ضمن بررسی، کارفرما نظر موافق یا مخالف خود را اعلام نماید.
با در نظر گرفتن این سه سه شرط امکان بهره‌مندی از مرخصی بدون حقوق برای افراد مختلف در محیط کار وجود دارد.
کلام پایانی
در این مقاله به مسئله مرخصی بدون حقوق و شرایط استفاده از آن از منظر قانون کار پرداختیم. بار دیگر در پایان مقاله لازم است تأکید کنیم که امکان استفاده از مرخصی بدون حقوق صرفا با اخذ رضایت کتبی کارفرما وجود دارد. در غیر این صورت عدم حضور افراد در محیط کار به منزله غیبت محسوب می‌شود که کارفرما می‌تواند مطابق قانون کار، نسبت به ترک کار نیروی کار خود پیگیری‌های حقوقی انجام دهد.