حق بیمه تامین اجتماعی چیست؟
فیش حقوقی کارمندان و کارگران دارای ردیف‌های مختلفی است که برخی از آن‌ها در رده حقوق و مزایا و برخی دیگر در رده کسورات قرار می‌گیرد. حق بیمه تامین اجتماعی به عنوان یکی از ردیف‌های موجود در انواع کسورات حقوق و مزایا شناخته می‌شود. کارکنانی که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دارند، ماهانه بخشی از حقوق خود را بابت حق بیمه باید پرداخت می‌کنند. در این مقاله قصد داریم مهم‌ترین قوانین تامین اجتماعی برای کارمندان در زمینه بیمه را بررسی کنیم. تا انتها با ما همراه باشید.
بیمه تامین اجتماعی چیست؟
بیمه‌های مختلفی در ایران وجود دارد که افراد بسته به حوزه کاری‌شان تحت پوشش آن‌ها قرار می‌گیرند. سازمان‌های دولتی و خصوصی با عقد قراردادها با بیمه‌ها، کارکنان خود را تحت پوشش قرار می‌دهند. در بین انواع بیمه‌های فعال در کشور، بیمه تامین اجتماعی بیشترین میزان افراد تحت پوشش را با بیش از ۴۳ میلیون نفر در اختیار دارد.
افراد در طول دوره خدمت خود، با پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی از خدمات درمانی مشخصی برخوردار می‌شوند. در ادامه نیز بعد از بازنشستگی، از مستمری بازنشستگی و خدمات درمانی بهره‌مند خواهند شد. سازمان تامین اجتماعی به عنوان یک سازمان بیمه‌گر دولتی شناخته می‌شود که زیر نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار می‌گیرد.
انواع بیمه تامین اجتماعی
بیمه تامین اجتماعی دارای انواع مختلفی است که در این قسمت به معرفی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.
۱. بیمه خویش فرمای اختیاری
با توجه به تنوع محیط‌های شغلی در دنیای امروز و همچنین وجود مشاغل آزاد و فریلنسینگ، بیمه خویش فرمای اختیاری از سوی سازمان تامین اجتماعی در نظر گرفته شده است. به موجب این بیمه کلیه افراد می‌توانند به صورت شخصی در سازمان تامین اجتماعی ثبت نام کنند و نسبت به رد کردن حق بیمه برای خود اقدام نمایند. به این ترتیب، باید ماهانه معادل ۲۶ درصد حقوق و دستمزد توافق شده با سازمان بیمه تامین اجتماعی را به عنوان حق بیمه به حساب آن‌ها واریز کنند.
افراد با رده سنی کمتر از ۵۵ سال می‌توانند بدون پیش‌شرط، از این نوع بیمه استفاده کنند؛ اما در صورتی که سن فردی بالاتر از ۵۵ سال باشد باید حق بیمه مازادی که متناسب با سن او در نظر گرفته می‌شود را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کند تا مشمول بیمه شود.
۲. بیمه کارفرمایان
بدیهی است که در هر محیط کار یک طرف کارمند یا کارگر وجود دارد و در طرف دیگر، کارفرما قرار می‌گیرد. بیمه نیز مسئله مختص کارکنان نیست؛ بلکه کارفرمایان نیز می‌توانند از مزایای بیمه برخوردار شوند. سازمان تامین اجتماعی نیز قوانین مهمی در زمینه بیمه کارفرمایان در نظر گرفته است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- بازنشستگی با ۱۲ درصد: در این روش با پرداخت مبلغ مشخصی به عنوان حق بیمه ماهانه، کارفرما صرفا از خدمات حقوق بازنشستگی برخوردار می‌شود. مبلغ حق بیمه سالانه اعلام می‌شود.
- بازنشستگی و فوت با ۱۴ درصد: در این روش، کارفرما ضمن پرداخت مبلغ مشخصی (بیشتر از حالت قبل) به عنوان حق بیمه، از مستمری بازنشستگی برخوردار می‌شود. حتی در صورت فوت بیمه‌گذار، مستمری به بازماندگان وی پرداخت می‌شود.
- بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی با ۱۸ درصد: در این روش، کارفرما ضمن پرداخت مبلغ مشخصی (بیشتر از حالت قبل) به عنوان حق بیمه، از مستمری بازنشستگی و از کار افتادگی برخوردار می‌شود. این حقوق حتی در صورت فوت بیمه‌گذار قبل یا بعد از بازنشستگی نیز به بازماندگان وی پرداخت می‌شود.
۳. بیمه اجباری
بیمه تامین اجتماعی برای کلیه کسانی که در هر نوع شرکت یا سازمانی اعم از دولتی یا خصوص فعالیت می‌کنند، اجباری است. اگر کارفرمایی از نیروی کار در سازمان خود استفاده کند، در حالی که حق بیمه برای او رد نکند، مرتکب جرم شده است. حق بیمه کارگران و کارفرمایان معادل ۳۰ درصد حقوق ماهانه آن‌ها است که باید ۲۳ درصد آن را کارفرما و ۷ درصد مابقی را خود کارگر یا کارمند پرداخت کند، که از فیش حقوقی او کسر می‌گردد.
۴. بیمه بیکاری
کلیه افرادی که از بیمه تامین اجتماعی استفاده می‌کنند، به طور خودکار تحت پوشش بیمه بیکاری قرار دارند. به عبارت دیگر، بیمه بیکاری نیز در ردیف بیمه اجباری است. همان‌طور که از نام این نوع بیمه مشخص است، مخصوص زمانی است که یک فرد بیکار شود یا شغل نداشته باشد.
سازمان تامین اجتماعی شرایطی را در نظر گرفته است که اگر فردی شامل آن‌ها شود، می‌تواند از مزایای پیش‌بینی شده در بیمه بیکاری بهره‌مند گردد. به طور کلی در صورتی که فردی به صورت غیر ارادی و بدون ارتکاب به جرمی، موقعیت شغلی خود را از دست داده باشد، می‌تواند از مستمری بیمه بیکاری بهره‌مند شود.
شرایط بیمه تامین اجتماعی کارگری
برای برخورداری از بیمه تامین اجتماعی کارگری نیاز نیست که شرایط خاصی داشته باشید و همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، کلیه کارفرمایان موظف هستند که نیروهای کار خود را تحت پوشش بیمه قرار دهند. حق بیمه کارگری و کارمندی نیز تفاوتی با هم ندارد و همان مواردی که در بالا اشاره کردیم، برای کارگران نیز صدق می‌کند. نکته مهم، شرایط درخواست بازنشستگی کارگران تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی است. هر کارگر برای ارسال درخواست بازنشستگی باید یکی از دو شرط زیر را داشته باشد:
- داشتن ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی، بدون در نظر گرفتن شرایط سنی
- داشتن حداقل ۲۰ سابقه ذکر شده در قانون برای بازنشستگی مشروط به داشتن سن بیش از ۶۰ سال برای مردان و بیش از ۵۵ سال برای خانم‌ها
شرایط ثبت نام بیمه تامین اجتماعی
برای هر یک از مدل‌های بیمه که در بالا ذکر کردیم، شرایطی برای ثبت نام بیمه تامین اجتماعی در نظر گرفته شده است. در این قسمت به تفصیل به بررسی هر یک از این موارد می‌پردازیم.
۱. شرایط ثبت نام بیمه تامین اجتماعی کارگران توسط کارفرما
بیمه اجباری که در بالا ذکر کردیم، ذیل این بخش تعریف می‌شود. در این روش کارفرما باید لیست افراد تحت پوشش بیمه خود را به سازمان تامین اجتماعی اعلام کند. در ادامه افراد باید با در دست داشتن مدارک هویتی به یکی از شعبه‌های سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند. ابتدا معاینات پزشکی روی افراد انجام می‌شود. در ادامه کارفرما مدارک مورد نظر را تکمیل می‌کند. پس از آن کارگران یا کارمندان تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند.
۲. شرایط بیمه تامین اجتماعی اختیاری
افرادی که قصد دارند از بیمه اختیاری استفاده کنند، باید حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند و سن آن‌ها نیز کمتر از ۵۰ سال باشد. در ادامه با مراجعه به سازمان تامین اجتماعی و تکمیل فرم درخواست بیمه، تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند.
سابقه بیمه تامین اجتماعی کلیه افراد از زمان مراجعه به بیمه و ثبت رسمی درخواست آن‌ها لحاظ می‌گردد. همچنین در صورتی که برای استفاده از بیمه جدید، کمتر از ۹ ماه از پایان مهلت بیمه قبلی سپری شده است، نیازی به تکرار معاینات پزشکی نیست.
بهترین نوع بیمه تامین اجتماعی
صحبت کردن درباره این که کدام مدل از بیمه‌های تامین اجتماعی به عنوان بهترین نوع بیمه به حساب می‌آید، چندان درست نیست؛ چرا که در عمل موقعیت شغلی افراد است که تعیین می‌کند از کدام مدل بیمه استفاده کنند. روی‌هم رفته توصیه می‌شود که حتما از بیمه تامین اجتماعی (فارغ از نوع آن) استفاده کنید. واقعیت این است که در سنین بالا عملا افراد توان کار کردن را از دست می‌دهند و دیگر نمی‌توانند مانند روزهای پرنشاط جوانی و میان‌سالی به فعالیت بپردازند. به همین دلیل لازم است که از هم اکنون به فکر بیمه کردن خود باشید تا بعدها بتوانید از مزایای آن بهره‌مند گردید.